Španija i Portugalija od XI do XIV veka
Specifičnost istorije država na Pirinejskom poluostrvu sastoji se u tome što su te države nastale u procesu oslobađanja zemalja od Arabljana, tj. Mavara. Rekonkvista je delom polazila iz Asturije, jedine oblasti koja je sačuvala nezavisnost posle arapskog osvajanja, a delom iz Španske marke koju je osnovao Karlo Veliki krajem VIII i početkom IX veka u SI delu Španije. Rekonkvisti su na ruku išli stalni sukobi vođeni u Kordovskom kalifatu između feudalaca i kalifa. Protiv arapskih gospodara više puta je ustajalo špansko-vizigotsko seljaštvo i zanatlijsko stanovništvo gradova i oni koji su prešli u islam renegados ili muvaladi i oni koji su ostali hrišćani – mosarabi.
1085. godine Španci su zauzeli Toledo, a krajem XI veka rekonkvista je bila zaustavljena od strane Almoravida, a zatim u XII veku od stane Almohada, poludivljih berberskih plemena. Već 121. godine ujedinjene snage španskih kraljevina, kojima su se pridružili krstaši iz drugih zemalja Evrope, strahovito su porazili Mavare, i od tog poraza oni se više nisu mogli oporaviti (bitka kod Las Navas de Tolosa). Posle ove bitke osvajanje sve brže napreduje. Već 1236. godine zauzeta je Kordova, a krajem XIII veka Arapi su ostali samo na beznačajnim posedima na jugu Španije. To je bio najbogatiji deo Španije, s visokom zemljoradničkom kulturom, kraj koji je naveliko trgovao. Tu je bilo razvijeno intenzivno baštovanstvo, gajenje maslina, a primenjivalo se i veštačko navodnjavanje. Na toj teritoriji Arapi su uspeli da se održe sve do 1492. godine, kada su konačno poraženi.
Rekonkvista nije bila samo osvajanje, već i utvrđivanje osvojenih teritorija a zatim naseljavanje istih zarad odbrane. Glavnu ulogu je igralo seljaštvo, koje se preselilo u pogranične oblasti, stanovništvo utvrđenih gradova te sitni riteri koji se nikada nisu rastajali od svog oružja. Naročito velike posede stekli su duhovno-riterski redovi, a u Španiji je, pored templara i hospitalaca to bio red Sant Jago, tj. red svetog Jakova.
U procesu rekonkviste u Španiji su obrazovane u XIII veku 3 kraljevine: Aragon, Kastilja i Portugalija. Aragonska kraljevina nastala je od tri osnovna dela, kontinentalnog dela kraljevine, primorskog dela i same Aragone. Aragon je bio tipično feudalna oblast, gde je seljaštvo bilo potpuno zavisno od feudalnih posednika. Seljaci su bez ikakve sudske zaštite od njihove samovolje. Senior bi zauzeo čitavo imanje seljaka, ako bi ovaj umro bez dece i veliki deo nasledstva ako bi ostala deca. Od seljaka su uzimane naročite globe za prekršaj bračne vernosti, u slučaju požara na posedu seniora i sl. Feudalci su mogli međusobno da sklapaju saveze, da objave rat kralju kojeg su sami birali i zbacivali. Niže plemstvo bilo je u potpunosti zavisno od višeg, a samom Aragonu gradovi su bili ekonomski slabi i nisu imali političkog uticaja.
Od primorskih gradova u Kataloniji prvo mesto držala je Barselona Tu se razvijala trgovina, a u samoj Kataloniji metalurgija i proizvodnja kože, brodogradnja i slično. Pomorsko pravo, razrađeno u katalonskim gradovima, postalo je pravo velikog dela sredozemnih luka. U XIII veku u sastav Aragonske kraljevine ušla su Balearska ostrva, a stečena je i Sicilija 1282. godine. Zatim je pripojena Sardinija 1324. godine, pa 1442. i Napuljska kneževina, tako da je sredinom XV veka Aragon postao velika pomorska država.
1462. godine izbio je narodni ustanak na severu Katalonije, a ustanicima-kmetovima su se pridružili i slobodni seljaci osobito oni s malo ili bez zemlje, koji su zahtevali da se zemlja ponovo podeli ravnomerno. Ustanici su se podelili na vojne odrede, a sakupljani su i prilozi za vojne potrebe. Na čelo ustanika stao je sitni hidalgo Verntaljat. Seljaci su opsedali gradove, utvrđene zamkove i manastire. Ustankom se okoristio aragonski kralj Huan II koji je bio u neprijateljstvu sa katalonskom aristokratijom i gradovima. Uz pomoć Verntaljata i seljačke vojske Huan II je učvrstio svoju vlast nad Katalonijom. Verntaljat je dobio vredne posede zemlje i titulu vikonta, a obaveze seljaka bile su donekle ublažene. Novi ustanak u Kataloniji izbio je već 1484. godine pod vođstvom seljaka Pedra Huana Salea. Akcije vladine vojske protiv ustanika bile su bezuspešne, jer su vojnici nerado istupali protiv seljaka. Zarobljavanje i pogubljenje Sale nisu dali rezultata, pa je 1486. godine vlada morala da pristane na sporazum sa ustanicima i da ukine kmetstvo u Kataloniji.
Kastilja je zahvatala 3/5 čitave Španije i igrala glavnu ulogu u rekonkvisti. Ogromnu ulogu igrali su veliki, moćni i nezavisni zemljoposedi, stvarani u procesu osvajanja od strane crkve, duhovno-riterskih redova i krupnih svetovnih feudalaca. Naporedo s tim znatno se razvija i zemljoposed sitnih ritera. Ime potiče od reči za grad ili zamaka, što svakako nije bez razloga. Na ovoj teritoriji bilo je mnogo gradova različite strukture, ali su oni svakako najpre predstavljali utvrđenja za odbranu ili dalji prodor na jug. Stanovništvo gradova je prvenstveno služilo vojsku, pri čemu je vodeća uloga pripadala riterskoj konjici. Svaki grad imao je svoje pravo, običaje i privilegije. Gradovi su međusobno sklapali hermandade, tj. saveze koji su imali za cilj udružene ratne operacije, a isto tako i odbranu svojih prava i interesa. U gradovima osvojenim od Arabljana trgovina i zanatstvo su se prvenstveno nalazili u rukama arapskog i jevrejskog stanovništva i sve tri vere su dugo živele mirno jedne pored drugih. Seljaci u starim oblastima Kastilje bili su odavno pretvoreni u kmetove, ali oni u provincijama povraćenim od Mavara dobijali su razne olakšice i povlastice, pre svega lične slobode. Kastilja je bila kontinentalna zemlja, s relativno slabo razvijenom spoljnom trgovinom, ukoliko se izuzme južni obalski pojas.
Portugalija je nastala kada su se lokalni kraljevi u XII veku oslobodili sizerenstva Kastilje, priznavši vazalnu zavisnost od papske stolice, a to je dovelo do izuzetnog značaja crkve u političkom životu zemlje. U kolonizovanju zemalja oduzetih od Mavara učestvovalo je i slobodno seljaštvo. Bilo je dosta slobodnih seljačkih opština, osobito u južnim delovima zemlje. Najveći značaj imao je grad Lisabon koji je postao jedan od krupnih trgovačkih centara Evrope. Trgovao je sa zemljama na Mediteranu, sa Engleskom, Francuskom i Holandijom, a u zemlji je bila razvijena brodogradnja. Tu je izgrađena velika flota pomoću koje je u XV veku osvojena Seuta u Severnoj Africi, koja je postala ishodište Portugalaca za njihova pomorska putovanja oko Afrike.
Ujedinjenje Aragona i Kastilje izvršeno je 1479. godine te su se kraljevine ujedinile pod vlašću bračnog para – aragonskog kralja Ferdinanda i kastiljske kraljice Izabele. Rezultat ovog ujedinjenja bio je da je Španije postala jedna od najmoćnijih država Evrope. Kraljevska vlast je izvršila odlučnu ofanzivu na krupne feudalce i lišili ih znatnog dela ranije političke samostalnosti. Kralj je čak oduzeo i zemlje duhovno-riterskih redova. U ovome su kralju pružali pomoć gradovi, koji su 1480. (u Kastilji) međusobno zaključili opšti savez, takozvanu svetu hermandadu, koja je vodila borbu sa feudalcima. Ovaj savez je organizovao miliciju, koja je uvek bila spremna da ispuni njene odluke. Podršku je kralj dobio i od inkvizicije koja je u Španiju uvedena 1480. godine. Boreći se sa svim mogućim jeresima koje bi mogle da podriju vlast crkve, inkvizicija je samim tim gonila svaku socijalnu i političku opoziciju prema postojećem poretku.
Učvrstivši se iznutra, kraljevska vlast je počela politiku teritorijalnog proširenja. Prvi udarac je upravljen protiv Granadskog emirata, poslednjeg arapskog poseda u Španiji. 1481. godine, preduzet je pohod na Granadu. Dat mu je karakter krstaškog rata protiv nevernika. Rat se otegao 11 godina i Španci su uspeli tek 1492. godine da osvoje Granadu. Ako se izuzme Portugalija, sa osvajanjem Granade bilo je ujedinjeno gotovo čitavo Pirinejsko poluostrvo. Mavri i Jevreji silom su primoravali da pređu u hrišćanstvo. Zbog toga su muslimani dizali niz ustanaka, koji su bili ugušeni tek uz velike napore. Muslimanima je naloženo da ili napuste Španiju ili da se pokrste 1502. godine. Znatan deo muslimana i Jevreja preselio se u Afriku i na taj način je iz Španije nestao vrlo mnogo ekonomski dragocenih elemenata. Oni koji su ostali su se pokrstili, ali su bili predmet stalne hajke od strane crkve. Istim takvim progonima izlagani su i Jevreji. 1492. godine, svi Jevreji koji nisu prešli u hrišćanstvo proterani su iz Španije, dok im je imovina konfiskovana.
Specifičnost istorije država na Pirinejskom poluostrvu sastoji se u tome što su te države nastale u procesu oslobađanja zemalja od Arabljana, tj. Mavara. Rekonkvista je delom polazila iz Asturije, jedine oblasti koja je sačuvala nezavisnost posle arapskog osvajanja, a delom iz Španske marke koju je osnovao Karlo Veliki krajem VIII i početkom IX veka u SI delu Španije. Rekonkvisti su na ruku išli stalni sukobi vođeni u Kordovskom kalifatu između feudalaca i kalifa. Protiv arapskih gospodara više puta je ustajalo špansko-vizigotsko seljaštvo i zanatlijsko stanovništvo gradova i oni koji su prešli u islam renegados ili muvaladi i oni koji su ostali hrišćani – mosarabi.
1085. godine Španci su zauzeli Toledo, a krajem XI veka rekonkvista je bila zaustavljena od strane Almoravida, a zatim u XII veku od stane Almohada, poludivljih berberskih plemena. Već 121. godine ujedinjene snage španskih kraljevina, kojima su se pridružili krstaši iz drugih zemalja Evrope, strahovito su porazili Mavare, i od tog poraza oni se više nisu mogli oporaviti (bitka kod Las Navas de Tolosa). Posle ove bitke osvajanje sve brže napreduje. Već 1236. godine zauzeta je Kordova, a krajem XIII veka Arapi su ostali samo na beznačajnim posedima na jugu Španije. To je bio najbogatiji deo Španije, s visokom zemljoradničkom kulturom, kraj koji je naveliko trgovao. Tu je bilo razvijeno intenzivno baštovanstvo, gajenje maslina, a primenjivalo se i veštačko navodnjavanje. Na toj teritoriji Arapi su uspeli da se održe sve do 1492. godine, kada su konačno poraženi.
Rekonkvista nije bila samo osvajanje, već i utvrđivanje osvojenih teritorija a zatim naseljavanje istih zarad odbrane. Glavnu ulogu je igralo seljaštvo, koje se preselilo u pogranične oblasti, stanovništvo utvrđenih gradova te sitni riteri koji se nikada nisu rastajali od svog oružja. Naročito velike posede stekli su duhovno-riterski redovi, a u Španiji je, pored templara i hospitalaca to bio red Sant Jago, tj. red svetog Jakova.
U procesu rekonkviste u Španiji su obrazovane u XIII veku 3 kraljevine: Aragon, Kastilja i Portugalija. Aragonska kraljevina nastala je od tri osnovna dela, kontinentalnog dela kraljevine, primorskog dela i same Aragone. Aragon je bio tipično feudalna oblast, gde je seljaštvo bilo potpuno zavisno od feudalnih posednika. Seljaci su bez ikakve sudske zaštite od njihove samovolje. Senior bi zauzeo čitavo imanje seljaka, ako bi ovaj umro bez dece i veliki deo nasledstva ako bi ostala deca. Od seljaka su uzimane naročite globe za prekršaj bračne vernosti, u slučaju požara na posedu seniora i sl. Feudalci su mogli međusobno da sklapaju saveze, da objave rat kralju kojeg su sami birali i zbacivali. Niže plemstvo bilo je u potpunosti zavisno od višeg, a samom Aragonu gradovi su bili ekonomski slabi i nisu imali političkog uticaja.
Od primorskih gradova u Kataloniji prvo mesto držala je Barselona Tu se razvijala trgovina, a u samoj Kataloniji metalurgija i proizvodnja kože, brodogradnja i slično. Pomorsko pravo, razrađeno u katalonskim gradovima, postalo je pravo velikog dela sredozemnih luka. U XIII veku u sastav Aragonske kraljevine ušla su Balearska ostrva, a stečena je i Sicilija 1282. godine. Zatim je pripojena Sardinija 1324. godine, pa 1442. i Napuljska kneževina, tako da je sredinom XV veka Aragon postao velika pomorska država.
1462. godine izbio je narodni ustanak na severu Katalonije, a ustanicima-kmetovima su se pridružili i slobodni seljaci osobito oni s malo ili bez zemlje, koji su zahtevali da se zemlja ponovo podeli ravnomerno. Ustanici su se podelili na vojne odrede, a sakupljani su i prilozi za vojne potrebe. Na čelo ustanika stao je sitni hidalgo Verntaljat. Seljaci su opsedali gradove, utvrđene zamkove i manastire. Ustankom se okoristio aragonski kralj Huan II koji je bio u neprijateljstvu sa katalonskom aristokratijom i gradovima. Uz pomoć Verntaljata i seljačke vojske Huan II je učvrstio svoju vlast nad Katalonijom. Verntaljat je dobio vredne posede zemlje i titulu vikonta, a obaveze seljaka bile su donekle ublažene. Novi ustanak u Kataloniji izbio je već 1484. godine pod vođstvom seljaka Pedra Huana Salea. Akcije vladine vojske protiv ustanika bile su bezuspešne, jer su vojnici nerado istupali protiv seljaka. Zarobljavanje i pogubljenje Sale nisu dali rezultata, pa je 1486. godine vlada morala da pristane na sporazum sa ustanicima i da ukine kmetstvo u Kataloniji.
Kastilja je zahvatala 3/5 čitave Španije i igrala glavnu ulogu u rekonkvisti. Ogromnu ulogu igrali su veliki, moćni i nezavisni zemljoposedi, stvarani u procesu osvajanja od strane crkve, duhovno-riterskih redova i krupnih svetovnih feudalaca. Naporedo s tim znatno se razvija i zemljoposed sitnih ritera. Ime potiče od reči za grad ili zamaka, što svakako nije bez razloga. Na ovoj teritoriji bilo je mnogo gradova različite strukture, ali su oni svakako najpre predstavljali utvrđenja za odbranu ili dalji prodor na jug. Stanovništvo gradova je prvenstveno služilo vojsku, pri čemu je vodeća uloga pripadala riterskoj konjici. Svaki grad imao je svoje pravo, običaje i privilegije. Gradovi su međusobno sklapali hermandade, tj. saveze koji su imali za cilj udružene ratne operacije, a isto tako i odbranu svojih prava i interesa. U gradovima osvojenim od Arabljana trgovina i zanatstvo su se prvenstveno nalazili u rukama arapskog i jevrejskog stanovništva i sve tri vere su dugo živele mirno jedne pored drugih. Seljaci u starim oblastima Kastilje bili su odavno pretvoreni u kmetove, ali oni u provincijama povraćenim od Mavara dobijali su razne olakšice i povlastice, pre svega lične slobode. Kastilja je bila kontinentalna zemlja, s relativno slabo razvijenom spoljnom trgovinom, ukoliko se izuzme južni obalski pojas.
Portugalija je nastala kada su se lokalni kraljevi u XII veku oslobodili sizerenstva Kastilje, priznavši vazalnu zavisnost od papske stolice, a to je dovelo do izuzetnog značaja crkve u političkom životu zemlje. U kolonizovanju zemalja oduzetih od Mavara učestvovalo je i slobodno seljaštvo. Bilo je dosta slobodnih seljačkih opština, osobito u južnim delovima zemlje. Najveći značaj imao je grad Lisabon koji je postao jedan od krupnih trgovačkih centara Evrope. Trgovao je sa zemljama na Mediteranu, sa Engleskom, Francuskom i Holandijom, a u zemlji je bila razvijena brodogradnja. Tu je izgrađena velika flota pomoću koje je u XV veku osvojena Seuta u Severnoj Africi, koja je postala ishodište Portugalaca za njihova pomorska putovanja oko Afrike.
Ujedinjenje Aragona i Kastilje izvršeno je 1479. godine te su se kraljevine ujedinile pod vlašću bračnog para – aragonskog kralja Ferdinanda i kastiljske kraljice Izabele. Rezultat ovog ujedinjenja bio je da je Španije postala jedna od najmoćnijih država Evrope. Kraljevska vlast je izvršila odlučnu ofanzivu na krupne feudalce i lišili ih znatnog dela ranije političke samostalnosti. Kralj je čak oduzeo i zemlje duhovno-riterskih redova. U ovome su kralju pružali pomoć gradovi, koji su 1480. (u Kastilji) međusobno zaključili opšti savez, takozvanu svetu hermandadu, koja je vodila borbu sa feudalcima. Ovaj savez je organizovao miliciju, koja je uvek bila spremna da ispuni njene odluke. Podršku je kralj dobio i od inkvizicije koja je u Španiju uvedena 1480. godine. Boreći se sa svim mogućim jeresima koje bi mogle da podriju vlast crkve, inkvizicija je samim tim gonila svaku socijalnu i političku opoziciju prema postojećem poretku.
Učvrstivši se iznutra, kraljevska vlast je počela politiku teritorijalnog proširenja. Prvi udarac je upravljen protiv Granadskog emirata, poslednjeg arapskog poseda u Španiji. 1481. godine, preduzet je pohod na Granadu. Dat mu je karakter krstaškog rata protiv nevernika. Rat se otegao 11 godina i Španci su uspeli tek 1492. godine da osvoje Granadu. Ako se izuzme Portugalija, sa osvajanjem Granade bilo je ujedinjeno gotovo čitavo Pirinejsko poluostrvo. Mavri i Jevreji silom su primoravali da pređu u hrišćanstvo. Zbog toga su muslimani dizali niz ustanaka, koji su bili ugušeni tek uz velike napore. Muslimanima je naloženo da ili napuste Španiju ili da se pokrste 1502. godine. Znatan deo muslimana i Jevreja preselio se u Afriku i na taj način je iz Španije nestao vrlo mnogo ekonomski dragocenih elemenata. Oni koji su ostali su se pokrstili, ali su bili predmet stalne hajke od strane crkve. Istim takvim progonima izlagani su i Jevreji. 1492. godine, svi Jevreji koji nisu prešli u hrišćanstvo proterani su iz Španije, dok im je imovina konfiskovana.
Нема коментара:
Постави коментар